Ένα κεραμίδι, ένα σύστημα, μια κρίση

 Ένα κεραμίδι, ένα σύστημα, μια κρίση || Η νέα στεγαστική πραγματικότητα στην Ελλάδα των funds

Διαβάζω συνεχώς για τις τιμές των ενοικίων που φτάνουν στα ύψη, για σπίτια που πωλούνται σαν να είναι είδος πολυτελείας, για νέους που δεν μπορούν να ονειρευτούν καν το δικό τους σπίτι. Και ξέρεις τι με κάνει να σκέφτομαι; Πριν λίγες δεκαετίες, μια ελληνική οικογένεια δούλευε μια ζωή για να έχει το δικό της «κεραμίδι πάνω από το κεφάλι της». Ήταν σχεδόν βιολογική ανάγκη, ένα σύμβολο ασφάλειας και σταθερότητας. Οι Έλληνες ήταν από τους πιο ιδιοκτήτες στην Ευρώπη. Αυτό το «ένα σπίτι να έχεις» ήταν σαν ένας μικρός θησαυρός που προστάτευε την οικογένεια.

Σήμερα; Όλα μοιάζουν να αλλάζουν. Τα «κεραμίδια» γίνονται εμπορεύματα, τα σπίτια παγιδεύουν δάνεια, και πίσω από τα «ακίνητα» κρύβονται επενδυτικά funds που παίζουν με ζωές και όνειρα. Τα ίδια αυτά funds δεν αγοράζουν μόνο ακίνητα για να τα ενοικιάσουν — παίρνουν και δάνεια με εγγυητές που μπορεί να είναι και οι ίδιοι ιδιώτες, συχνά με σπίτι από πίσω. Και όταν οι δόσεις δεν πληρώνονται, το πλήγμα δεν είναι μόνο στον δανειολήπτη. Η εξουσία των funds είναι μεγάλη, σχεδόν ασφυκτική, και οι συνέπειες μπορούν να γίνουν συλλογικές, να χτυπήσουν όλη την κοινωνία.

Και αναρωτιέμαι: γιατί μια χώρα δεν προστατεύει τους πολίτες της απέναντι σε αυτό; Γιατί επιτρέπει η κρίση στην κατοικία να γεννά νέες κοινωνικές ανισότητες; Η απάντηση δεν είναι απλή, αλλά μια βασική σκέψη μου είναι πως συχνά, στην πραγματικότητα, το σύστημα αφήνει να συσσωρεύεται ο πλούτος σε λίγα χέρια και τα «κεραμίδια» σταδιακά μετατρέπονται σε όχημα μετακίνησης πλούτου, όχι ασφάλειας.

Μπορεί να φαντάζει σκοτεινό, όμως δεν θα σταθώ μόνο στην περιγραφή. Να σημειώσω επίσης, πως το κείμενο δεν έχει πολιτική ή κομματική ανάγνωση, αλλά κοινωνική. Σε αυτή μου την αναζήτηση, επιχειρώ να κατανοήσω ένα φαινόμενο που δεν αφορά πια μόνο τους «κόκκινους δανειολήπτες», αλλά όλη την κοινωνία. 

Θέλω να κατανοήσω και να μοιραστώ ιδέες και παραδείγματα από το εξωτερικό όπου υπάρχουν κοινωνικές λύσεις, όπου οι κυβερνήσεις παίρνουν μέτρα προστασίας και αναδιανομής, για να μη μείνει κανείς χωρίς σπίτι. Γιατί το «ένα κεραμίδι» δεν είναι μόνο ελληνικό όνειρο, είναι ανθρώπινο δικαίωμα.

Πώς φτάσαμε ως εδώ και τι σημαίνουν τα funds

Με μία γρήγορη έρευνα στο διαδύκτιο και παρακολουθώντας ανθρώπους που είναι οικονομικοί αναλυτές και κοινωνικοί επιστήμονες εν γένη, είναι εύκολα κατανοητό να δεις το τοπίο διαμόρφωσης αυτής της συνθήκης. 

Η αλήθεια είναι πως το πρόβλημα δεν έπεσε από τον ουρανό. Η κρίση στη στέγη είναι το αποτέλεσμα μιας σειράς εξελίξεων που έχουν αλλάξει ριζικά τη σχέση μας με το σπίτι και την ιδιοκτησία. Η Ελλάδα, όπως και άλλες χώρες, βίωσε μια εποχή που το «σπίτι» ήταν συνώνυμο με τη σταθερότητα, δουλειά, οικογένεια, ασφάλεια. Όμως η παγκόσμια οικονομία και η κερδοσκοπία δεν σταμάτησαν ποτέ να δουλεύουν με όρους κέρδους.

Κάπου εκεί, τα επενδυτικά funds μπήκαν δυναμικά στο παιχνίδι, αγοράζοντας ακίνητα με στόχο την εκμετάλλευση της αυξανόμενης ζήτησης σε μια αγορά που είχε αφήσει πίσω της δεκαετίες ασταθούς ανάπτυξης. Τα funds έχουν τεράστια οικονομική δύναμη και υποστηρίζονται από τραπεζικά δάνεια, με εγγυήσεις συχνά ακίνητα που ανήκουν σε ιδιώτες. Αυτό σημαίνει ότι δεν απειλούνται μόνο οι ενοικιαστές, αλλά και οι ίδιοι οι εγγυητές, που μπορεί να βρεθούν αντιμέτωποι με κατασχέσεις αν δεν πληρωθούν οι υποχρεώσεις.

Αυτή η δυναμική μετατρέπει το σπίτι από προσωπικό καταφύγιο σε όχημα οικονομικής πίεσης και κοινωνικής αβεβαιότητας. Και ενώ τα κέρδη των funds μεγαλώνουν, η πρόσβαση σε προσιτή στέγη για τους πολλούς συρρικνώνεται. Η ανισότητα βαθαίνει, και η κοινωνική συνοχή δοκιμάζεται.

Από την άλλη πλευρά, έχουμε τις πολιτικές αποφάσεις ή, την έλλειψη αυτών, που δεν έχουν σχεδιαστεί για να αντιμετωπίσουν αυτή την πρόκληση με κοινωνική ευαισθησία. Συχνά οι νόμοι ευνοούν την κερδοσκοπία, αφήνοντας τους πιο αδύναμους εκτεθειμένους. Παράλληλα, η κρίση στέγης δεν είναι μόνο ελληνικό φαινόμενο· άλλες χώρες έχουν βρεθεί μπροστά στο ίδιο δίλημμα και έχουν εφαρμόσει πολιτικές που αξίζει να κοιτάξουμε, από προγράμματα κοινωνικής κατοικίας μέχρι ρύθμιση ενοικίων και περιορισμούς στα κερδοσκοπικά κεφάλαια.

Είναι λοιπόν και θέμα κοινωνικής επιλογής, τι κοινωνία θέλουμε να χτίσουμε; Μια όπου το σπίτι είναι εμπόρευμα για λίγους ή μια όπου το δικαίωμα στην στέγη είναι προστατευμένο για όλους;

Μέσα σε αυτό το σύνθετο τοπίο, δεν μπορούμε να μείνουμε αδρανείς. Η κοινωνία αντιδρά με πολλούς τρόπους, από κινήματα κατά των εξώσεων, μέχρι πρωτοβουλίες για κοινωνική κατοικία και πίεση προς τις πολιτικές εξουσίες για να νομοθετήσουν προς όφελος των πολιτών.

Σε πολλές χώρες, έχουμε δει να υιοθετούνται μέτρα όπως ο έλεγχος ενοικίων, η φορολόγηση των αδρανών ακινήτων, ακόμα και η απαλλοτρίωση κτηρίων που παραμένουν κενά για μακρύ χρονικό διάστημα. Η Ελλάδα μπορεί να εμπνευστεί από τέτοιες πρακτικές, προσαρμόζοντάς τες στις δικές της ανάγκες και ιδιαιτερότητες.

Παράλληλα, οι συλλογικές προσπάθειες πολιτών, τοπικών κοινοτήτων και των οργανώσεων δείχνουν ότι η αλλαγή μπορεί να έρθει από τη βάση. Η πίεση για διαφάνεια στις αγορές ακινήτων, η ανάπτυξη προγραμμάτων οικονομικής στήριξης για νέους και οικογένειες, και η προώθηση εναλλακτικών μορφών κατοίκησης (όπως οι συνεταιρισμοί κατοικίας) είναι μερικοί από τους δρόμους που ανοίγονται.

Η αλληλεγγύη και η ενεργή συμμετοχή μας στην κοινότητα μπορούν να φέρουν ισορροπία απέναντι στις υπερβολές των αγορών και στις μονοπωλιακές πρακτικές των funds- αρπακτικά. Δεν πρόκειται μόνο για οικονομικό ζήτημα· είναι θέμα κοινωνικής δικαιοσύνης και ποιότητας ζωής.

Η κατοικία δεν είναι απλά ένα οικονομικό περιουσιακό στοιχείο. Είναι η βάση της ασφάλειας, της αξιοπρέπειας και της σταθερότητας για κάθε άνθρωπο. Στην Ελλάδα, όπου το «κεραμίδι πάνω από το κεφάλι» υπήρξε διαχρονικό σύμβολο και στόχος ζωής, σήμερα βρισκόμαστε αντιμέτωποι με μια κρίση που αγγίζει τους βασικούς πυλώνες της κοινωνίας μας.

Τα funds και οι αγορές ακινήτων λειτουργούν με κανόνες που δεν ανταποκρίνονται (σχεδόν) πάντα στις ανάγκες των πολιτών. Η οικονομική πίεση, η αύξηση των ενοικίων, οι εξώσεις, και η αβεβαιότητα για το μέλλον είναι μια πραγματικότητα που απαιτεί σοβαρό προβληματισμό και δράση.

Ωστόσο, πρέπει να πάψουμε να κοιτούμε τα γεγονότα ως ανίσχυροι γιατί, δεν είμαστε ανίσχυροι. Η λύση βρίσκεται στη συλλογική ευθύνη, την ενεργή συμμετοχή και την πίεση προς μια κοινωνική πολιτική που βάζει τον άνθρωπο πάνω από τα κέρδη. Μέσα από την αλληλεγγύη, την προώθηση βιώσιμων εναλλακτικών και τη νομοθετική παρέμβαση, μπορούμε να διασφαλίσουμε το δικαίωμα στην κατοικία για όλους.

Ας σκεφτούμε πέρα από τους αριθμούς και τις στατιστικές, γιατί είμαστε μέρος της αλυσίδας όλοι μαζί. Ας κοιτάξουμε τα σπίτια μας, τις γειτονιές μας, τις ζωές μας. Γιατί στο τέλος της μέρας, η ποιότητα της κοινωνίας μετριέται από το πόσο καλά φροντίζει τους πιο ευάλωτους και πόσο πραγματικά προσφέρει ένα «κεραμίδι» ή έστω την δυνατότητα γι αυτό σε κάθε πολίτη.

Είναι καιρός να αλλάξουμε τους '' κανόνες της ντροπής'' θα έλεγα. Δεν είναι ντροπή να μην μπορείς να αποπληρώσεις ένα δάνειο και να προσπαθείς να βρεις τρόπους βιώσιμους για να το κάνεις αυτό. Είναι ντροπή όμως να παραμένεις απροστάτευτος, απέναντι στην κερδοσκοπία και στα αδηφάγα οικονομικά συμφέροντα κάθε fund και κάθε οικονομικού συστήματος, σε κάθε κράτος, που θέλει να λέει ότι υπερασπίζεται τα συμφέροντα των πολιτών του.  

Καλό μήνα είπαμε; 

ΥΣΤΕΡΟΓΡΑΦΑ...

Κι αν ακόμη ολοκληρο τον κόσμο δεν μπορούμε να τον αλλάξουμε, ας αλλάζουμε όλοι μαζί ότι μπορούμε γιατί, ''Μαζί, δεν είμαστε μόνοι''

Κερασμένο ...🎵

✍️Ζωή Βουζίκα, εσωτερικοί μονόλογοι

📷 Αγγελος Ζορζοβίλης